W poniższym artykule chcę przybliżyć wszystkim zainteresowanym ( dyrektorom placówek oświatowych, pedagogom, psychologom pracującym w szkołach, rodzicom oraz innym gościom odwiedzającym naszą stronę internetową) główne założenia i celowość programu profilaktycznego „Noe”, który cieszy się niesłabnącym zainteresowaniem i jest z doskonałym skutkiem realizowany w wielu szkołach, najczęściej cyklicznie. Ponadto, jako wieloletni  już realizator tegoż programu, pragnę w tym miejscu podziękować tym wszystkim, którzy zaufali Centrum „Progres” i korzystają z usług profesjonalistów w dziedzinie szerokorozumianej profilaktyki.

Na wstępie przytoczę wybrane priorytety Centrum „Progres” w obszarze działalności profilaktycznej. Należą do nich przede wszystkim:

Jak już nadmieniłam, chcę przybliżyć państwu strukturę i celowość programu „Noe”, gdyż jak wskazują badania ESPAD i badania mokotowskie, to właśnie spożywanie alkoholu jest najbardziej rozpowszechnionym zachowaniem ryzykownym wśród nastolatków. Badania te pokazują, że zdecydowana większość uczniów w wieku 15 i 17 lat należy do grona konsumentów alkoholu. Odnotowano spadek spożycia wśród uczniów młodszych i stabilizację w grupie młodzieży starszej. Należy jednak zwrócić uwagę na wzrastającą liczbę pijących alkohol dziewcząt i młodych kobiet. Wskaźniki spożywania alkoholu przez dziewczęta dążą do zrównania się ze wskaźnikami osiąganymi przez chłopców.

Konsumpcja alkoholu przez polską młodzież kształtuje się na średnim poziomie w porównaniu z resztą Europy. Około 57% nastolatków przyznaje się do regularnego spożywania alkoholu, blisko 22% 15- latków upiło się w ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających badanie, a jedynie 7% to zdeklarowani abstynenci. / Źródło: Badania ESPAD- IPiN.

Na szczególną uwagę zasługuje wzrost przyzwolenia dorosłych na spożywanie alkoholu przez osoby niepełnoletnie, przy czym chłopcy są w tym względzie traktowani bardziej liberalnie niż dziewczęta. Spożywanie alkoholu przez osoby niepełnoletnie upośledza czynności poznawcze- koncentrację uwagi, zapamiętywanie, uczenie się, rozwój kontroli emocjonalnej, powoduje podejmowanie zachowań ryzykownych, groźnych dla życia i zdrowia, zakłóca proces rozwojowy, może powodować spowolnienie wzrostu i zaburzenia hormonalne. W całym Regionie Europejskim co czwarty zgon w grupie wiekowej 15- 29 lat spowodowany jest nadużywaniem alkoholu. Z używaniem alkoholu przez młodocianych wiąże się m. in. obniżenie wieku inicjacji seksualnej, niechciane ciąże i ryzyko zakażenia wirusem HIV.

Mając na uwadze powyższe, z dużym zapałem i niesłabnącą wiarą w sens tego co nazywamy profilaktyką, realizujemy już przez szereg lat program „Noe”, którego formuła jest wciąż atrakcyjna dla odbiorców, a tematyka jakże aktualna. Celem każdego realizowanego programu „Noe” jest przekazanie odbiorcom podstawowych informacji o chorobie alkoholowej i współuzależnieniu oraz pozbawienie uczestników spotkania „komfortu niewiedzy”, a także zmotywowanie obecnych na sali dzieci rodzin z problemem alkoholowym do skorzystania z pomocy terapeutycznej lub w grupach wsparcia. Program ma formułę spotkania grupy realizatorów z dużą grupą młodzieży. W założeniach pełnić ma funkcję interwencyjną i profilaktyczną w sensie profilaktyki pierwszorzędowej. Szczególną grupę adresatów programu stanowią dzieci z rodzin dysfunkcyjnych, ale też młodzież już sięgająca po substancje psychoaktywne. Spotkanie z młodzieżą przybiera postać mityngu z elementami psychodramy. Podczas programu odbiorcy mogą wysłuchać świadectwa trzeźwego alkoholika, ewentualnie świadectwa DDA (dorosłego dziecka alkoholika) czy innej osoby współuzależnionej.

W programie odwołujemy się też do scenki- rzeźby rodziny z problemem alkoholowym alkoholowej oraz losowania „fasolek” -wskazującego na losowość uzależnienia. Każdorazowa ewaluacja programu pozwala na zebranie wielu cennych danych zarówno dla Centrum „Progres” , jak i pedagogów pracujących z daną grupą młodzieży. Przygotowanie merytoryczne, wieloletnie doświadczenie czynią z nas dobrego partnera, mającego dbać o zdrowe przekonania młodych odbiorców. W roku szkolnym 2010/11 nasze Centrum przeprowadziło 27 realizacji programu „Noe”, obejmując profilaktyką 1529 uczestników.

W sumie w tym samym roku zrealizowaliśmy 87 programów profilaktycznych, udział w nich wzięło 2875 uczniów szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych.

Jako realizator i osoba odpowiedzialna za ewaluację programu przytoczę dane ,jakie udało nam się zebrać na przestrzeni ostatnich trzech lat. Spróbuję też odnieść się do wyników badań, które przytoczyłam wcześniej, powołując się na dane Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.

Poniższe tabele prezentują wyniki dla gimnazjów ( głównie uczniów klas III. W szkole oznaczonej symbolem C w programie brali udział uczniowie klasy I pod koniec roku szkolnego- w czerwcu). Nie wszystkie brane pod uwagę gimnazja brały udział w programie co rok, stąd niekompletne dane.
 

Trudno analizować wyniki dla tak małej populacji, niemniej warto zauważyć, że wśród uczniów gimnazjów ( głównie klas trzecich), czyli w grupie wiekowej 15-16 lat abstynencję zdeklarowało 35% dziewcząt i 27% chłopców w roku 2008/09. Rok później 44% dziewcząt i tylko 22% chłopców. W 2010/11 roku deklarowana abstynencja wśród badanych dotyczyła 41% dziewcząt i 38% chłopców. Wynik z ostatniego roku jest w tej grupie wiekowej najkorzystniejszy, oby odzwierciedlał nowe trendy wśród młodych- „modę na trzeźwość”. Można też przypuszczać, że to pierwsze wymierne skutki zaangażowania szkół w działalność profilaktyczną i przeznaczanie środków przez GKRPA czy MOPS-y na realizację rekomendowanych i sprawdzonych programów. Na terenie Piotrkowa Tryb. w roku szkolnym 2008/09 abstynencję zadeklarowało ponad 33% dziewcząt i 29% chłopców uczęszczających do pierwszych klas szkół ponadgimnazjalnych ( a więc grupa wiekowa 16-17 ). Zaskakująco wysoki jest odsetek uczniów chcących bawić się na trzeźwo, co dobrze rokuje i pokazuje, że młodzież chętnie będzie bawić się na trzeźwo, jeżeli, my, dorośli stworzymy im ku temu warunki. W roku 2008/09 aż 88% dziewcząt i 86% chłopców z trzecich klas gimnazjów chciało bawić się na trzeźwo, w roku następnym odpowiednio 90% i 80%. W roku 2010/10 widoczny jest mały spadek-uzyskany wynik to 86,5% dla dziewcząt i 64% w grupie chłopców. W grupie młodzieży starszej, z terenu miasta Piotrkowa wynik z roku 2008/09 to 82% dla dziewcząt i 67,5% wśród chłopców. Dwa lata później wynik dla ogółu populacji wyniósł 67%. Również jeżeli chodzi o wyobrażenie sobie swojego życia bez alkoholu, narkotyków, to wyniki są bardzo zadawalające. W grupie gimnazjalistów wynik ten w kolejnych latach wyniósł: 84%, 85%, 77,5%. W szkołach ponadgimnazjalnych z miasta Piotrkowa, objętych programem i ankietowaniem- 89% w roku 2008/09 i 67% w roku 2010/11.

Przyglądając się ty wynikom, można odnieś wrażenie, że są ze sobą sprzeczne. Z jednej strony abstynencję deklaruje od 22% do 44% badanych ( patrz tabele), z drugiej aż od 67% do 89% badanych uważa swoją abstynencję za możliwą. Duży odsetek osób chcących brać udział w spotkaniach o podobnej tematyce pokazuje jak problem uzależnienia od alkoholu jest aktualny i dotkliwy dla młodych ludzi, z którymi się spotykamy. Zdarza się, że już podczas przerwy w programie, czy tuż po nim zgłaszają się do nas młodzi ludzie, którzy oczekują wsparcia i pokierowania, dokąd się udać po pomoc. Realizując kolejne już edycje w tych samych placówkach, zdarza się, że uczniowie starszych klas witają nas serdecznie, niektórzy dyskretnie informują, że pomogliśmy im poradzić sobie w trudnej sytuacji, obecnie ich bliscy zaprzestali picia, lub że sami korzystają z pomocy terapeutów czy grup wsparcia. Takie informacje zwrotne potwierdzają sens pracy profilaktycznej. Pomoc choćby jednemu uczniowi, który takiej pomocy potrzebuje jest niezwykle cenna i wynagradza ogromny trud zespołu ludzi pracujących przy realizacji programu „Noe”( jak również innych programów). Mam nadzieję, że zarówno jednostki samorządowe jak i dyrektorzy placówek oświatowych dołożą wszelkich starań, by tak cenne programy mogły być realizowane w szkołach jeszcze przez szereg lat.